Hiciv Ustasının Günümüz Başarısı

Almatı Milli Kütüphanesi'nde tanınmış hiciv yazarı, Kazakistan Yazarlar Birliği Hiciv Heyeti başkanı, Yermahan Şayhıulı’nın “Satira Sarkıtı” (Hiciv Kırıntıları), Türkçe yayınlanan “Karım Pazarda” ve “Medine Menüsü” adlı üç eserinin tanıtım toplantısı gerçekleşerek, okuyucusuyla buluştu. 

Sözkonusu etkinliğin oturuma başkanlık eden Kazakistan'ın liyakatli emektarı unvanı sahibi, Prof. Dr. Kanseyit Abdezulı hiciv ustasının hayatı ve çalışmaları hakkında kapsamlı bir sunumla, yazarlık yönü ve sanatsal özelliklerini geniş şekilde tanıttı. Aynı zamanda hicvi şiir ve nesir türleriyle eş zamanlı kaleme alabilen hicivcinin bu alana kattığı yenilikler ve değerlere de dikkat çekildi.

Kazakistan Yazarlar Birliği yönetim kurulu adına söz alan eş başkan yardımcıları, şair Kasım Begmanov ile şair Bavırcan Jakıp, Al-Farabi Kazak Milli Üniversitesi Öğretim görevlisi Prof. Kaken Kamzin, M. Auezov Edebiyat ve Sanat Enstitüsü araştırma görevlisi, edebiyatçı ve bilim adamı Nurdaulet Akış, tanınmış gazeteci ve yazarlar Tileukabıl Mıñjasar, Cumaş Kenebay, Bolat Şarahımbay, Kölbay Adırbek, Gülzeynep Sadirkızı, Saken Sıbanbay, "Baldırgan" dergisinin genel yayın yönetmeni Düysen Mağlumov, "Şalkar" radyosunun müdürü Bolatbek Tölepbergen, "Ak Jelken" dergisinin genel yayın yönetmeni Yesey Jeñisulı hicivci yazarını kutlamasında başarısına yer vererek, özellikle edebiyat ve basın yayın alanındaki katkı ve çalışmalarını takdir ettiklerini dile getirdiler.

“Balgabek Kıdırbekulı Ödülü”nü iki kez kazanan, “Altın Kalem Ödülü” sahibi Yermahan Şayhıulı kırk yıldan beri kalemini elinden düşürmeden toplumuna hizmet vermektedir. Bu süre zarfında hiciv ve gazeteciliğiyle çocuk edebiyatı alanında da yazılmış 16 eserin yazarıdır.

Özellikle “Avız tiye otırıñız” (Buyurun, Tadına Bakın), “Birtürli kitap” (Değişik Kitap), “Kazirgi Kazak satirası” (Günümüz Kazak Hicviyesi), “Jatıpatar”, “Mınavıñ jındı eken” (Şu Anlattığın Muhteşemmiş), “Akkudıñ sıñarı” (Kuğunun Eşi), “Ağınan jarılsak” (İçimizi Dökersek), “Sandalğan saval” (Cevapsız Sual), “Şıldır şümek” (Yüzük Parmağı), “Arip alem” (Harflerin Dünyası), “Koñır kajınıñ kündeligi” (Konur Hacı’nın Günlüğü), “Ataktı aytkışlar” (Meşhur Anlatıcılar) ve diğer eserleri okuyucusundan olumlu tepkiler almış, hakkettiği takdiri toplamıştır.

Yazarın “Hiciv Kırıntıları” adlı kitabında, modern Kazak hicvinin tarihi, kazanımları, eksikleri ve türlerinden bahsedilmektedir. Süreli basında yer alan hiciv ekleri, sayfalar, bölümler ve bu dergilerde yayımlanan genç yazarların eserleri derinlemesine incelenerek bilimsel esaslarda değerlendiriliyor. Ayrıca bu koleksiyonda her edebiyat yılı sonunda hazırlanan raporlar, hicivcilerin yaratıcılığı üzerine bilimsel çalışmalar ve Kazak hicvinin öncüleriyle yapılan röportajlar da yer alıyor.

“Kazak hiciv sanatı yazarlarının ustaları, çırakları da yer alıyor, geçmişindeki uluları da, gazileri de yer alıyor, kendi mektebi ve atölyelerini kuranlar da var. Bunların hiçbirini nazarı dışında bırakmadan, ayırt etmeden, bu işi tasnif eden, derleyen, ölçüp değerlendiren gazeteci ve yayıncı, hicivci yazar Yermahan Şayhıulı’nun kaleme aldığı dönüm noktasını oluşturan ana kitap olarak takdir ediyorum.

“Kazirgi Kazak satirası” (Günümüz Kazak Hicviyesi), “Satira sañlaktarı” (Hiciv Ustaları), “Adebi cıl korıtındısında jasalğan bayandamalar” (Edebiyat Yılı Kapanışında Sunulan Bildiriler), “Satira sardarlarımen suhbat” (Hiciv Önderleriyle Sohbet), “Kalamdastar kurmeti” (Meslektaşların Hürmeti), “Aripdester Azili” (Meslektaşların Şakası), “Aykınnıñ korjını” (Aykın’ın Heybesi), “Azilkeşter azili” (Şakacıların Şakası) ve diğer 11 bölümden oluşan verimli, bilgilendirici kitap başlıkları çok şeyi anlatıyor.

Özellikle “Kazirgi Kazak satirası” (Günümüz Kazak Hicviyesi)adlı bölümde “Kazak parodyası hakkında” (Kazak parodisi hakkında), “Askar Tokmağambetovtiñ mısaldarı” (Askar Tokmağambetov’un yazıları), “Kazirgi satiradağı jastar şığarmaşılığı” (Modern Hicivde Gençlik Yaratıcılığı), “Balğabek Kıdırbekulı’nın feletondarı” (Balğabek Kıdırbekulı'nıñ sahifeleri), “Kazak satirası jane süreñsiz sahna” (Kazak Hicvi ve Kesintisiz Sahne) ile diğer konulardaki eserlerin manası ve içeriği de benzersizdir. 

Yazar her bölüm ve hatta her konu için uzun süre hazırlanmıştır. Her bölümün omurgasını oluşturan derin araştırmacıları, söz konusu yazarların eserlerindeki özü kaybetmeden, doğru kavrayıp, derinlemesine bakabilen yazar tek bir cümlesinde dahi hata payı bırakmamıştır. Hiciv tarihi ve teorisi konusunda oldukça bilgili olan yazar, analizlerini dağıtmaz, önemli noktaları derleyip toparlar ve kendine çizdiği yoldan şaşmaz. Ana odak noktası dil becerileridir. Kitabın eğitici, bilgilendirici, bilimsel değeri ve önemi bu kaide üzerine olduğundan daha üst bir seviyeye taşımıştır.

Baba ocağı olan Kazak Milli Üniversitesinden mezun olmuş tanınmış yazı ustalarından başlayarak, genç hicivcilerin ilk eserlerine kadar inceleyerek, ayrıntılı ele alınmış kitabın yazarından hiciv türünün tüm tarihini baştan yazmışçasına etkilendiğimin nesini saklayayım ki?!” diyor, edebiyat eleştirmeni ve filoloji alimi Prof. Dr. Kanseyit Abdezulı.

Türkçe “Karım Pazarda” adlı eseri, Avrasya Yazarlar Birliği Başkanı Yakup Ömeroğlu'nun öncülüğüyle Ankara'da yayımlandı. Kitabın tanıtımı da yine aynı şehirde yapılarak, okuyucularıyla buluştu. Eser tanınmış yazar ve çevirmen Malik Otarbayev tarafından Türkçe’ye aktarıldı. Bu eserde yazarın hiciv eserleri de yer aldı. 

Yermahan Şayhıoğlu’nun "Medine menüsü" adlı derlemesi tekerlemelerden ibarettir. Onun ilk tekerlemeleri çocuk yayınlarından çıkmıştır. O tarihten bugüne kadar yazılan tekerlemeleri toplayıp, "Medine'nin menüsü" adı altında tüm Kazak çocuklarına sunmaktadır. Tekerlemelerin dilini ezberlemek kolay ve çabuktur. Bu çocukların hafızasını geliştirmek ve dil pratiği yapmak için vazgeçilmez bir araçtır.

Kitabın önsözünde Kazakistan Yazarlar Birliği Üyesi, Batı Kazakistan “Oral Bölgesi” adlı gazetenin baş editörü Bavırjan Ğubaydullin “Tekerleme, halkımızın asıl değerli hazinesi Kazak sözlü edebiyatının ana kollarından biridir. Keskin düşünmeye ve akıcı konuşmaya teşvik etmesi türün en önemli görevi. Dolayısıyla folklorun bu dalı, yetkin kelimelerin kompozisyonuna yön veren ve hitabet becerilerini güçlendiren, kapsamlı bir şekilde test edilmiş eski bir ekoldür. Yüzeysel ve dışarıdan bakanlara bu kolay ve değersiz görünebilir. Ancak bu türün şiirsel gereksinimleri katıdır. Tekerlemede kafiye, ritim, heceler ve tam anlam veya düşüncenin netliğine kesinlikle uyulmalıdır. Bu nedenle tekerlemecinin aklı keskin, çevresinin kalabalık olması, sözlerinin ortalıkta yankılanması gerekir. Çok eski çağlardan beri aralıksız devam eden tekerleme yolculuğunun günümüzdeki başarılı ve ender yazarlarından biri şüphesiz Yermahan Şayhıulu’dur. 

Yermahan’ın kaleme aldığı tekerlemeler bu türün yukarıda belirttiğimiz onca özelliğine tamamen uygundur. Bizim bu üç nedenimizin yansıttığı hakikat tekerleme derlemesini okuyan büyük-küçük herkesin de nihai kanaatini oluşturacaktır. Kazak folklorunu araştıran alimler, tekerlemeyi dil öğretiminin harika bir yöntemi olduğu düşüncesindedir. Dolayısıyla bu kitabın tembellerin keskin akıl sahibi olması, konuşmada etkili bir insanın yetişmesine şüphesiz olumlu katkıları olacaktır” demiştir.

Yazımızın sonunda yazarımıza ilham gücü ve gelecekte başarılar diliyoruz! Ulaşacağı zirvelerin bundan da yüksek olması dileğiyle!

Prof. Dr. Aygül RAMAZAN
El-Farabi Kazak Milli Üniversitesi, Almatı.